ŽEDNA PEĆINA
Izdvajamo iz MAGAZINA MOJA PLANETA...
Tajne podzemlja Dubašnice i Lazarevog kanjona (Srbija) otkrili speleolozi SAIS-a...
I stočni deo Kučajskih planina od davnina je privlačio pažnju istraživača, naučnika, putopisaca, zaljubljenika u prirodu i prirodne retkosti uopšte. Razlog da se jedna vrsta ljudi, koje pokreće neutoljiva žeđ ka otkrivanju nepoznatog i mapiranju tek otkrivenog, okrene ka istraživanjem ovog dela Srbije, verovatno velikim delom leži u čarima Lazarevog kanjona, kao i jamama, ponorima i pećinama koje se nalaze u ovom prelepom krečnjačkom kraju istočne Srbije. Sam Lazarev kanjon se nalazi na petnaestak kilometara od Bora, a usekla ga je Lazareva reka, i to između vrhova Malinik (1.158 m) na jugu, i krečnjačke površi Dubašnice, nadmorske visine do1.000 m. Na ovaj grandiozni kanjon uzvodno se nadovezuju manji i plići kanjoni Mikuljske i Pojenske reke, kao i kanjon Demizloka. Dužina kanjona je nešto više od četiri kilometra, dok se dubina kreće od 300 do500 metara, često sa gotovo vertikalnim liticama.
TAJNE PODZEMLJA
Interesovanje prvih istraživača za ove krajeve vraća nas unazad nešto više od stotinu godina, sa prvim
posetama osnivača srpske naučne speleologije, Jovana Cvijića. Njegova istraživanja su uglavnom vezana za Lazarevu pećinu, tada poznate dužine od svega800 m. Pored istraživanja borskih speleologa, značajan doprinos rasvetljivanju tajni podzemlja ovog bajkovitog kraja dali su valjevski speleolozi pod vođstvom dr Radenka Lazarevića, najstarijeg živog speleologa današnjice. Njihova istraživanja tokom sedamdesetih godina 20. veka dala su pretpostavku o postojanju grandioznog pećinskog sistema koji se nalazi duboko u dubašničkoj površi, a čije segmente čine delovi poznatih i istraživanih pećina - Lazareve, Vernjikice, Hajdučice, Mandine pećine, Stojkove ledenice...
DESET KILOMETARA U LAZAREVOJ PEĆINI
Do velikog pomaka u istraživanju dubašničkog podzemlja došlo je 2001. godine kada ekipa borskih speleologa (speleolozi Kluba ekstremnih sportova „Rock and Ice”) pod vođstvom svog predsednika Roberta Mišića otkriva nastavak Lazareve pećine, koja je do tad „merila” nešto više od1.700 m. Speleolozi su tada preronili sifon na do tada poznatom kraju pećine i prodrli u pećinske kanale za koje će se ispostaviti da se pružaju duboko unutar krečnjačke površi Kučaja, paralelno sa Lazarevim kanjonom, potvrđujući pretpostavke o postojanju grandioznog pećinskog sistema. Ono što je speleologe čekalo posle preronjenog sifona spada u ostvarivanje sna svakog istraživača – do tad neviđen i samo slućen raznolik pećinski nakit, stalagmiti i stalaktiti visine i do desetak metara, nezauzdana pećinska reka i pećinski kanali velikih dimenzija. Pojedine kanale pećine speleolozi sa pravom upoređuju sa lepotama Resavske pećine ili čak Postojnske jame u Sloveniji. Danas je u Lazarevoj pećini izmereno i ucrtano gotovo10,7 kilometarapećinskih kanala koji se pružaju u više nivoa, a ozbiljnija istraživanja tek slede – kako na samoj dubašničkoj površi, tako i u samoj pećini.
ŽEĐ ZA OTKRIĆEM U ŽEDNOJ PEĆINI
Otkriće u svakoj oblasti života nije uvek slučajno, pa je tako i u speleologiji. Speleolozi SAIS-a (Speleološka asocijacija Istočne Srbije, ogranak „Rock and Ice”), tokom prvomajskih praznika ove godine u akciji traženja novih pećina (tzv. rekognosciranja) u nepristupačnim delovima Lazarevog kanjona locirali su još nekoliko „novih” pećina. Jedna od njih, ispostaviće se, veoma je zanimljiva. Kako visoko na liticama kanjona sunce nemilosrdno prži, a rezerve pijaće vode se lako smanjuju, nazvana je, maltene kroz šalu, „Žedna” pećina. Već u ulaznom delu, naišli smo na pećinske stubove koji nalikuju na grandiozni nakit pećine Vernjikice, koja se nalazi nešto niže, na strani kanjona. Da ovo neće biti kratka pećina, pokazala je već prva dvorana, bogat pećinski nakit i – jamski spust. Narednim istraživanjima utvrdilo se da je pećina krcata nakitom, koji na nekoliko mesta pregrađuje pećinske kanale, dok su ambisi i vertikalni procepi na svakom koraku. Mišljenja smo da je pećina genetski jedan deo postojećeg „dubašničkog sistema”, dakle stariji brat obližnjih kraških lepotica Vernjikice i Lazareve pećine, na šta ukazuju i prva merenja pravca pružanja pećinskih kanala. Ko zna, možda je Žedna pećina jedan od mogućih silazaka u podzemlje Dubašnice, u kanale koji bi se spojili sa do sada istraženim delovima Lazareve pećine ali i nastavili dalje, u središte pećinskih odaja istočnog Kučaja.
FOSILNI NALAZ KOZOROGA
Otkriće Žedne pećine nema samo geomorfološki i speleološki značaj. Već u nižim delovima prve pećinske dvorane otkriven je deo lobanje i rog ne tako malih dimenzija. Nakon konsultacija sa beogradskim Prirodnjačkim muzejem i kustosom Milanom Paunovićem, data je pretpostavka da se radi o vrsti kozoroga, životinji koja je živela u srednjem pleistocenu, negde u periodu od pre 120.000 do 780.000 godina. Valja napomenuti da se radi o podacima koje tek treba proveriti nakon posete paleontologa i detaljnijih iskopavanja u kanalima Žedne pećine i analiza koje će uslediti.
Speleolozi Istočne Srbije
Klub ekstremnih sportova „rock and Ice” iz Bora, godinama ima i aktivnu speleološku sekciju, koja je širom zemlje poznata i pod klupskim nazivom sk „Bradan”. Klub se bavi speleološkim istraživanjima na prostoru Istočne Srbije, a upravlja i zvaničnim istraživanjima Lazareve pećine. Tradicionalno sarađuje sa speleolozima iz Beograda i Valjeva, ali i sa speleološkim školama iz Francuske, Bugarske, Rumunije. kontakt osoba je Robert Mišić, mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
SAIS
Speleološka asocijacija Istočne Srbije je klub u osnivanju, a članovi i saradnici su kluba „Rock and Ice”. Članovi kluba su iz Knjaževca i Zaječara, a bave se istraživanjima na prostoru istočne Srbije, od Svrljiških do Kučajskih planina. Kontakt osoba je Mladen Milošević, mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. Blog možete pratiti na adresi: www.sais-cavers.blogspot.com
Tekst: Mladen Milošević
Photo: Rock and Ice, SAIS
Izvor: www.mojaplaneta.net
